Akışı Değiştiremiyorsan, Bakışını Değiştir!
Stres yönetimi konusunda Prof. Dr. Nevzat Tarhan, stresin vücuttaki etkilerini, kişilik tiplerine göre farklı tepkileri ve stresle başa çıkma yöntemlerini değerlendirdi.
Editör
Akışı Değiştiremiyorsan, Bakışını Değiştir!
İYİ PSİKOLOG / TÜRKİYE
Günümüzün en büyük problemlerinden biri olan stres, hayatımızın her alanında karşımıza çıkıyor. Ancak kontrol edilebilen stresin faydalı, kontrol edilemeyen stresin ise zararlı olduğunu belirten Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, stres yönetiminin psikolojik ve fizyolojik etkilerini değerlendirdi.
"Stres altında soğukkanlı kalabilmek önemli bir yetenektir" diyen Tarhan, stressiz bir yaşamın mümkün olmadığını ve sağlıklı da olmadığını vurguladı. “Stresin kendisi değil, ona verilen tepki belirleyicidir” diyerek stresle başa çıkma yöntemlerinin önemine dikkat çekti.
Stres Karşısında Vücut Nasıl Tepki Veriyor?
Stres, vücudun "savaş ya da kaç" tepkisini harekete geçirerek fizyolojik değişimlere neden olur. Prof. Dr. Nevzat Tarhan, "Stres altında vücutta kimyasal deşarj yaşanır. Omuz, boyun ve sırt kasları gerilir, tansiyon yükselir, mide-bağırsak spazmları meydana gelir. Beyin tüm enerjisini alarma geçirir ve vücut tetikte kalır" şeklinde açıkladı.
Parasempatik sinir sisteminin stres sonrası devreye girerek vücudu sakinleştirdiğini belirten Tarhan, "Beyin yaşadığı duygulara göre belirli kimyasallar salgılar. Olumsuz duyguların baskın olduğu durumlarda asidik özellikte kimyasal moleküller ortaya çıkar ve stresin zararlı etkileri devreye girer" dedi.
Stresin Farklı Kişilik Tiplerine Etkisi
Stresin kişilik tiplerine göre farklı etkileri olduğunu belirten Tarhan, stres karşısında bireylerin üç temel gruba ayrıldığını söyledi:
- A Tipi "Sünger Tip" Kişilikler: Bu kişiler, çevrelerindeki tüm stresi içselleştirerek üstlerine çekerler. Sürekli şikayetçi ve kurban rolünde olan bu bireyler, zamanla çöker ve işlevselliklerini kaybederler.
- C Tipi "Teflon Tip" Kişilikler: Stres karşısında kayıtsız ve umursamazdırlar. Yalnızca kendi çıkarlarını düşünerek "Ben strese gelemem" diyerek stresli durumları görmezden gelirler. Ancak bu kayıtsızlık uzun vadede yalnızlaşmalarına neden olur.
- B Tipi Kişilikler: Psikolojik esnekliğe sahip olan, stresle başa çıkmayı öğrenen ve krizleri fırsata çevirebilen bireylerdir. En sağlıklı kişilik yapısına sahiptirler.
Tarhan, “İdeal olan B tipi kişilik geliştirmektir. Çünkü bu kişiler zorluklardan ders çıkarır ve yoluna devam eder. Stresle başa çıkma konusunda başarılıdırlar” dedi.
Stresi Yönetmek İçin Bakış Açınızı Değiştirin
"Ortamı veya olayları değiştirmek her zaman mümkün olmayabilir. Ancak bakış açınızı değiştirmek sizin elinizde" diyen Prof. Dr. Nevzat Tarhan, "Akışı değiştiremiyorsan, bakışını değiştir" sözünün stres yönetiminde temel prensiplerden biri olduğunu belirtti.
"Asıl zarar veren akut stres değil, kronik strestir" diyen Tarhan, kronik stresin vücutta bağışıklık sistemini baskıladığını ve birçok hastalığa yol açtığını ifade etti.
Kronik Stresin Beyne Etkileri
Beynin stres karşısındaki tepkileri üzerine yapılan araştırmalara değinen Prof. Dr. Nevzat Tarhan, stresin beyin dalgalarıyla nasıl ölçülebileceğini şu sözlerle açıkladı:
"Beyin haritalama yöntemiyle yapılan ölçümlerde, stresli bireylerin beyin dalgalarının aşırı aktif olduğu tespit edilmiştir. Dışarıdan sakin görünen ancak iç dünyasında sürekli savaş halinde olan bireylerin, beyin haritalamalarında stresin biyolojik olarak izlenebildiğini görüyoruz."
Tarhan, stresin uzun vadede yüksek tansiyon, fibromiyalji, mide rahatsızlıkları ve bağışıklık sistemi hastalıklarına yol açtığını belirtti.
Stresi Azaltmak İçin Öneriler
Prof. Dr. Nevzat Tarhan, stresle başa çıkmak için şu önerilerde bulundu:
✔ Nefes Egzersizleri: 2-2-4 kuralı uygulanabilir. 2 saniye nefes al, 2 saniye tut, 4 saniye yavaşça nefes ver.
✔ Olumsuz Düşünceleri Yazıya Dökmek: “Bu olay neden beni strese soktu? Hangi ilkem zedelendi?” gibi soruların cevaplarını yazmak, stresi yönetmede önemli bir adımdır.
✔ Bilinçli Farkındalık ve Meditasyon: Zihni rahatlatmak, stresin vücuda zarar vermesini önler.
✔ Egzersiz ve Sosyal Destek: Düzenli fiziksel aktivite, stres hormonlarını dengeler ve psikolojik dayanıklılığı artırır.
Sonuç: Stresin Yönetimi Mümkün!
Stresin tamamen yok edilmesi mümkün olmasa da doğru yönetim teknikleriyle kontrol altına alınabileceğini belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “İnsanlar strese genellikle iki farklı şekilde tepki verir: Bazıları stresi bir tehdit olarak görür ve savaş açar, bazıları ise yok sayarak kendini kandırır. Oysa en sağlıklı yol, stresin nedenini analiz edip onu yönetebilmeyi öğrenmektir.” dedi.
Stresi kontrol edebilmek için profesyonel destek almak gerektiğini vurgulayan Tarhan, kişilerin psikoterapi ve nöro-biyolojik yaklaşımlardan faydalanabileceğini belirtti.
