Vitaminlerin fazlası toksik etki yaratabiliyor, önerilen dozlara sadık kalınmalı
Vitaminlerin doğru dozlarda kullanılması sağlık açısından faydalı olabilirken, bilinçsiz yüksek doz alımları toksik etkilere yol açabiliyor. Prof. Dr. Halis Köylü, vitamin kullanımı konusunda dikkat edilmesi gereken noktaları anlattı.
Editör
Vitamin alırken dikkat! Fazlası faydadan çok zarar getirebilir
BİLGE DOKTOR / TÜRKİYE
Vitaminlerin fazlası toksik etki yaratabiliyor, önerilen dozlara sadık kalınmalı
Vitaminler, sağlıklı yaşamın vazgeçilmez yapı taşları arasında yer alıyor. Ancak bu küçük moleküllerin yanlış, bilinçsiz ve yüksek dozda kullanımı birçok ciddi sağlık sorununa yol açabiliyor. Üsküdar Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Halis Köylü, vitaminlerin yalnızca eksikliklerinin değil, fazlalıklarının da metabolik hastalıklara zemin hazırladığını vurguluyor.
Yağda çözünen vitaminler vücutta birikiyor, toksik etki yaratabiliyor
A, D, E ve K vitaminleri gibi yağda çözünen vitaminler vücutta depo edilirken, bu vitaminlerin yüksek dozları toksik etki göstererek organ hasarına yol açabiliyor. Prof. Dr. Köylü, A vitamini fazlalığının iştahsızlık, baş ağrısı, karaciğer-dalak büyümesi ve kemik ağrısına, D vitamini fazlalığının böbrek yetmezliğine, E vitaminin hormon dengesizliklerine ve K vitamininin ise sindirim sistemi bozukluklarına yol açabileceğini belirtiyor.
Vitaminler enerji vermez, ancak hücresel fonksiyonların yürütülmesinde katalizör rolü oynar
Vücutta sentezlenemeyen ve dışarıdan alınması zorunlu olan vitaminler, enerji üretiminde doğrudan rol oynamasa da besinlerin enerjiye dönüştürülmesinde katalizör görevi görür. Prof. Dr. Köylü’ye göre vitaminler; bağışıklık, kan yapımı, hücre onarımı ve kemik sağlığı gibi pek çok fizyolojik işlevin düzenlenmesinde kritik rol üstleniyor.
Suda çözünen vitaminler hızlı tüketiliyor, ama B6 fazlalığı risk taşıyor
B kompleks vitaminleri ve C vitamini gibi suda çözünen vitaminler vücutta depolanmaz, fazla alındığında idrarla atılır. Ancak yüksek dozda B6 vitamini alımının sinir sistemi bozukluklarına, özellikle de periferik nöropatiye yol açabileceği konusunda uyarıda bulunuluyor. B12 vitamini ise karaciğerde uzun süreli olarak depolanabilen tek suda çözünen vitamin olarak dikkat çekiyor.
Bebeklerde K vitamini eksikliği riski daha yüksek
K vitamini, bağırsak florasında üretilebildiği için eksikliği nadir görülse de, bu flora henüz gelişmediği için bebeklerde K vitamini eksikliği daha yaygın olabilir. Bu nedenle bebeklerin besinlerle daha fazla K vitamini alması gerekebilir.
Vitaminler nasıl emiliyor?
A, D, E ve K vitaminleri gibi yağda çözünen vitaminlerin emilimi için safra ve pankreas enzimlerine ihtiyaç vardır. Safra yollarında tıkanıklık veya pankreas yetmezliği gibi durumlarda bu vitaminlerin emilimi azalır. Suda çözünen vitaminlerin büyük kısmı ince bağırsağın üst kısmında emilirken, B12 vitamini ise mideden salgılanan özel bir proteinle (intrinsik faktör) birlikte bağırsağın alt kısmında emilir.
Multivitaminler doğru dozlarda kullanıldığında destek olabilir
Yetersiz beslenme, emilim bozukluğu ya da ileri yaş gibi durumlarda vitamin takviyeleri önerilebilir. Prof. Dr. Köylü, günlük önerilen dozları aşmadığı sürece multivitamin kullanımının faydalı olabileceğini vurguluyor. Ancak taze meyve ve sebzelerle doğal yollarla vitamin alımının en ideal yöntem olduğunu belirtiyor.
Vitamin takviyeleri kanser ya da kalp hastalıklarına karşı koruyucu değil
A, C ve E vitaminlerinin ya da antioksidan içerikli multivitaminlerin kanser veya kalp-damar hastalıklarını önlediğine dair yeterli bilimsel kanıt bulunmuyor. Prof. Dr. Köylü, özellikle B-karotenin kanser riskine karşı kullanılmaması gerektiği konusunda uyarıda bulunuyor.
Uzman görüşü olmadan alınan yüksek doz vitaminler sağlığa zarar verebilir. Bu nedenle her bireyin yaşına, sağlık durumuna ve beslenme alışkanlıklarına göre planlanmış bir vitamin takviyesi yaklaşımı benimsenmeli.
